Luật sư tranh tụng vụ án “Giết người” ở Hà Nội

(Lời dẫn) Bản luận cứ bào chữa bị cáo Mai Thanh Toàn trong vụ án “Giết người” ở huyện Ứng Hòa, Thành phố Hà Nội.

Trăn trở của luật sư trong vụ án gã tâm thần hóa kẻ giết người sau màn trộm bất thành.

Trong hành trình bảo vệ công lý của mình, có rất nhiều vụ án khiến luật sư Nguyễn Trung Tiệp đau đáu, trăn trở nhằm tìm ra những căn cứ pháp lý xác đáng, bảo vệ tốt nhất quyền lợi cho thân chủ của mình. Vụ án Mai Thanh Toàn là một ví dụ.

Để bảo vệ tốt nhất cho thân chủ của mình, không chỉ cẩn thận trong việc nghiên cứu hồ sơ, luật sư Tiệp còn tiếp xúc với những người liên quan đến vụ án cũng như tìm gặp người thân của bị cáo với mục đích hiểu rõ hơn về thân chủ của mình.

Tại phiên tòa sơ thẩm, VKSND TP Hà Nội buộc tội Toàn về hành vi “Giết người” theo điểm a, n khoản 1 Điều 123 BLHS năm 2015 với mức án đề nghị từ 14-15 năm tù.

Song, bằng những căn cứ pháp lý sắc đáng mà luật sư Tiệp đưa ra bào chữa cho thân chủ của mình, HĐXX chấp thuận quan điểm bào chữa của luật sư, xử Mai Thanh Toàn dưới khung hình phạt. Theo đó, bị cáo Toàn bị tòa sơ thẩm tuyên phạt mức án 10 năm tù, miễn án phí hình sự sơ thẩm, giảm mức bồi thường dân sự cho gia đình bị hại vì gia đình Toàn thuộc hộ nghèo.

BẢN LUẬN CỨ BÀO CHỮA BỊ CÁO MAI THANH TOÀN

(TRONG VỤ ÁN GIẾT NGƯỜI Ở ỨNG HÒA – HÀ NỘI)

Trước hết là luật sư bào chữa cho bị cáo Mai Thanh Toàn, chúng tôi thay mặt thân chủ mình xin gửi lời chia sẻ và cảm thông sâu sắc đến với gia đình người bị hại về những tổn thất về tinh thần và sức khỏe!!!

Kính thưa Hội Đồng Xét Xử !

Thưa vị đại diện Viện Kiểm sát và Luật sư đồng nghiệp cùng các Quý vị có mặt trong phiên tòa hình sự sơ thẩm hôm nay!

Tôi là Luật sư Nguyễn Trung Tiệp – Thuộc Công ty Luật Thuận Thiên – Đoàn luật sư Hà Nội. Nhận đơn mời luật sư của gia đình bị cáo và được sự chấp thuận của TAND TP. Hà Nội. Tôi có mặt trong phiên tòa hôm nay với tư cách là người bào chữa cho anh Mai Thanh Toàn bị VKSND Hà Nội truy tố về tội “ Giết người”.

Qua trao đổi làm việc với bị cáo, nghiên cứu hồ sơ vụ án và phần thẩm vấn, xét hỏi công khai tại phiên tòa sơ thẩm hôm nay. Tôi xin trình bày bản luận cứ bào chữa với những nội dung, quan điểm pháp lý như sau:

1. Về nguyên nhân, hoàn cảnh phạm tội.

Một là: căn cứ vào biên bản giám định pháp y tâm thần

*/ Tại Bản kết luận giám định pháp y tâm thần số 465/KLGĐ ngày 27/12/2017 của Viện Pháp y tâm thần Trung Ương, kết luận:

“…Trước, trong và sau khi thực hiện hành vi phạm tội bị can Mai Thanh Toàn bị bệnh chậm phát triển tâm thần nhẹ. Theo phân loại bệnh Quốc tế lần thứ 10 năm 1992 bệnh có mã số F70.

Tại thời điểm trên, bị can hạn chế khả năng nhận thức và điều khiển hành vi.

Hiện tại bị can cần được điều trị bệnh”.

Như vậy, căn cứ vào nội dung có trong bản kết luận giám định pháp y tâm thần nêu trên cho thấy: sau khi Mai Thanh Toàn được đưa vào Viện Pháp y tâm thần Trung Ương ở Bệnh viện Tâm Thần Thường Tín, Hà Nội để điều trị, theo dõi đã kết luận Toàn bị bệnh chậm phát triển tâm thần nhẹ. Do đó, trước, trong và sau khi thực hiện hành vi phạm tội Toàn bị hạn chế khả năng nhận thức và điều khiển hành vi.

Hai là: lời khai của các phạm nhân Hà Văn Mạnh, Nguyễn Minh Luân cùng buồng giam K10 tại Trại tạm giam số 2 Hà Nội với Toàn tại các Bl 136, 137 như sau: “Trong quá trình tạm giam cùng nhau, tôi thấy anh Toàn ít nói, hỏi gì nói đấy, ăn uống bảo gắp mới gắp không giao tiếp nói chuyện với anh em trong buồng”.

Theo báo cáo của ông Phạm Văn Hân – Phó giám thị trại giam cho biết: “Trong quá trình tạm giam bị can Toàn ít nói, tư duy chậm, các hành đồng thiếu chủ đích (Bl 22).

Như vậy, căn cứ vào những lời khai khách quan của nêu trên cho thấy Toàn là người có tư duy, nhận thức rất hạn chế và chậm phát triển về trí tuệ, hành vi thụ động.Vì thế, những hành vi phạm tội của Mai Thanh Toàn khi gây ra đều có dấu hiệu của một người không bình thường.

2. Về tội danh.

Thứ nhất: Mai Thanh Toàn phạm tội chưa đạt

Chúng tôi cho rằng Toàn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Giết người”. Tuy nhiên, căn cứ các tình tiết khách quan, sự thật vụ án cùng quy định tại Điều 15 của BLHS 2015 như sau:

“Phạm tội chưa đạt là cố ý thực hiện tội phạm nhưng không thực hiện được đến cùng vì những nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội”.

Đối chiếu với quy định nêu trên với nội dung vụ án cho thấy: Theo kết luận giám định pháp y thương tích số 5137 ngày 28/11/2016 của Viện khoa học hình sự Bộ Công an về thương tích của ông Nguyễn Văn Nhạc là 3%. Tại Bản kết luận giám định pháp y thương tích số 5374 ngày 08/12/2016  kết luận về thương tích của bà Nguyễn Thị Thịnh là 18%.

Như vậy, sau khi sự việc xảy ra, người bị hại là ông Nhạc bà Thịnh đã được đưa đi cứu chữa tại Bệnh viện đa khoa Vân Đình nên chỉ bị ảnh hưởng đến sức khỏe, không bị tổn hại về tính mạng. Song, do hành vi của Toàn dùng dao là vũ khí nguy hiểm chém 03 nhát vào vùng đầu bà Thịnh, 01 nhát vào đầu ông Nhạc là những bộ phận trọng yếu trên cơ thể dễ gây nguy hại đến tính mạng nên Toàn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Giết người”. Do hậu quả chết người chưa xảy ra, hành vi của Toàn chưa hoàn thành chỉ ở giai đoạn phạm tội chưa đạt. Đây là mối quan hệ nhân quả của một chuỗi sự kiện hành vi giữa người phạm tội với người bị hại, có tính logic với nhau. Vì vậy, cần phải nhìn nhận, đánh giá ở các khía cạnh pháp lý và cơ sở thực tế. Tuy nhiên, trong Cáo trạng chưa đưa ra những nhận định đó. Luật sư đề nghị HĐXX xem xét những phân tích này của chúng tôi khi lượng hình và định tội danh với Mai Thanh Toàn.

Thứ hai: Về ý thức chủ quan và động cơ phạm tội.

Theo lời khai của Toàn thì động cơ vào nhà ông bà Nhạc với mục đích là để trộm cắp tài sản lấy tiền tiêu sài cho bản thân.

Thứ ba: Trong vụ việc trên Mai Thanh Toàn chưa lấy được tài sản gì của gia đình bị hại. Điều này được thể hiện qua các Bl 162,164 – Toàn khai: “Tôi chưa lấy được tài sản gì của nhà ông Nhạc bà Thịnh”.

Thứ tư: Tình tiết định khung theo điểm n: “có tính chất côn đồ”

Một là: Theo Từ điển tiếng Việt, côn đồ có nghĩa “kẻ chuyên gây sự, hành hung”. Tức thuật ngữ “côn đồ” chỉ chủ thể chứ không phải chỉ hành vi. Hơn nữa, Tính chất côn đồ phụ thuộc vào 02 yếu tố: (1)  Nhân thân người phạm tội (bao gồm: quá khứ của họ, tính cách, thái độ xử sự của họ trong cuộc sống hàng ngày; và (2) không gian, địa điểm nơi xảy ra tội phạm.

Bl 233 lời khai của ông Nguyễn Tiến Duân là hàng xóm gần nhà Toàn cho biết: “Từ nhỏ cho tới nay, Toàn chậm phát triển về thể chất và tinh thần, trong sinh hoạt hàng ngày Toàn có những biểu hiện bất thường như hay nói năng linh tinh, ít giao tiếp, nghe mọi người nói thì rất chậm tiếp thu. Vì vậy Toàn không biết làm việc gì, từ lúc bé đến lớn chỉ đi chăn bò”.

BL 235, ông Nguyễn Mạnh Tường là trưởng thôn Cao Lãm, xã Cao Thành nhận xét: “Toàn tuy chưa được Xét vào diện quản lý người tâm thần của xã nhưng trong sinh hoạt hàng ngày, Toàn có những biểu hiện của người tâm thần. cụ thể: Trong giao tiếp với mọi người Toàn tỏ ra rất chậm chạp, chậm hiểu, hay nói linh tinh và có những hành động kỳ quặc”.

Qua những ý kiến đánh giá nêu trên cho thấy: Mai Thanh Toàn là người có nhân thân chưa có tiền án tiền sự, nhưng trong sinh hoạt hàng ngày rất ít giao tiếp với mọi người, cách xử sự trong cuộc sống có những biểu hiện không như người bình thường. Bởi vậy, hành vi của Toàn mang dao đi và có chém vợ chồng ông Nhạc, bà Thịnh chỉ với mục đích phòng thân, thoát thân chứ không có tính chất côn đồ.

Hai là:  Đặt trong không gian, hoàn cảnh, địa điểm nơi xảy ra tội phạm: khi Toàn vào nhà ông bà Nhạc bị phát hiện, lúc đó động cơ Toàn ra tay chém họ chỉ nhằm mục đích thoát thân chứ không hề có ý thức hậu quả sẽ như nào. Điều này được thể hiện qua lời khai của Toàn tại các Bl 166, 169 như sau: “Do khi đó bị ông bà ấy phát hiện nên tôi sợ họ sẽ giữ tôi lại nên tôi đã dùng con dao chuẩn bị từ trước và chém ông Nhạc, bà Thịnh với mục đích để ông bà ấy không thể kháng cự thì khi đó tôi sẽ bỏ chạy thoát thân”.

Ba là: Về nguyên tắc xử lý trách nhiệm hình sự người phạm tội khi có áp dụng tình tiết tình tiết định khung “có tính chất côn đồ”.

Điểm c khoản 1 Điều 3 BLHS 2015quy định một trong những nguyên tắc xử lý người phạm tội là: “Nghiêm trị người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy, ngoan cố chống đối, côn đồ, tái phạm nguy hiểm, lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội”, tức chỉ xử lý nghiêm người được xác định là côn đồ. Cho nên, Tòa án chỉ xử lý nghiêm người phạm tội theo khoản 1 Điều 3 BLHS khi họ là côn đồ. Nếu người phạm tội không phải là côn đồ thì Tòa án không áp dụng khoản 1 Điều 3 BLHS để xử lý nghiêm họ.

Từ những phân tích nêu trên cho thấy: Mai Thanh Toàn không phải là người CÔN ĐỒ, hành vi của Toàn cũng không “CÓ TÍNH CHẤT CÔN ĐỒ”. Vì vậy, truy tố của VKS theo điểm n tình tiết định khung như trên là mang tính áp đặt, không phù hợp với tình tiết khách quan của vụ án và bản chất con người của Mai Thanh Toàn.

3. Về các tình tiết giảm nhẹ

Một là: Căn cứ vào Bản kết luận giám định pháp y tâm thần số 465/KLGĐ. Luật sư đề nghị HĐXX xem xét cho bị cáo Toàn được hưởng tình tiết giảm nhẹ theo quy định tại điểm q khoản 1 Điều 51 BLHS 2015: “Người phạm tội là người có bệnh bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình”.

Hai là: Trong vụ án này bị cáo Toàn luôn khai báo trung thực, chính xác và thể hiện sự thành khẩn, ăn năn, hối cải giúp cơ quan điều tra nhanh chóng làm sáng tỏ vụ việc nên đáng được hưởng tình tiết giảm nhẹ theo điểm s: “Người phạm tội thành khẩn khai báo ăn năn hối cải”. Điều đó được thể hiện qua các bản tự khai, biên bản ghi lời khai, biên bản hỏi cung tại CQĐT và VKS như sau: “Tôi nhận thức được hành vi của tôi là sai trái với pháp luật, tôi xin thành thật khai báo mong Đảng và nhà nước, phápluật khoan hồng, xử nhẹ hình phạt cho tôi (BL 179- 184)

Ba là: Biên bản ghi lời khai ngày 16/2/2017- Bl 237 của ông Mai Danh Dần là bố đẻ Mai Thanh Toàn có nội dung: “sau khi sự việc xảy ra thì gia đình tôi đã nhiều lần sang thăm ông Nhạc, bà Thịnh và đưa tiền để bồi thường nhưng do ông Nhạc, bà Thịnh là họ hàng nên hai ông bà không nhận tiền bồi thường của gia đình tôi mà bảo chúng tôi mang tiền đó về để nuôi hai con của Toàn”.

Lời khai trên phù hợp với lời khai của bà Nguyễn Thị Thịnh tại Bl 193 là: “Sau khi sự việc xảy ra thì phía gia đình bị can Toàn cũng đến thăm hỏi vợ chồng tôi và mang tiền đến để bồi thường, nhưng lúc đó mọi việc đang rối bời nên vợ chồng tôi không nhận”.

Như vậy, căn cứ vào điểm c tiết 1.1 mục 1 nghị quyết số 01/2006/NQ-HĐTP ngày 12/5/2006 của HĐTP TANDTC thì rõ ràng gia đình Toàn đã có ý khắc phục bồi thường hậu quả cho Toàn. Luật sư đề nghị HĐXX xem xét cho Toàn được hưởng tình tiết giảm nhẹ tại điểm b khoản 1 Điều 51 BLHS năm 2015.

Bốn là: về nhân thân, hoàn cảnh gia đình

Theo kết luận điều tra và Cáo trạng thì Mai Thanh Toàn phạm tội thuộc trường hợp lần đầu, chưa có tiền án tiền sự. Về quá khứ chưa có án tích, nhân thân tốt là người đã có gia đình: vợ là Nguyễn Thị Hoa sinh năm 1985, nghề nghiệp làm ruộng. Hai con còn nhỏ là Mai Thanh Tú sinh năm 2012, Mai Thanh Phú sinh năm2014. Gia đình bị cáo thuộc diện hộ nghèo của xã Cao Thành 2016, có xác nhận của UBND xã (Bl 143).

Mặt khác, sau khi sự việc xảy ra, Toàn đã đến Công an Ứng Hòa đầu thú có biên bản tiếp nhận người ra đầu thú vào 16h30’ ngày 01/01/2016 – Bl 178.

Căn cứ quy định tại khoản 2 Điều 51 BLHS năm 2015, luật sư đề nghị HĐXX cho bị cáo Toàn được hưởng tình tiết giảm nhẹ này.

4. Về yêu cầu bồi thường thiệt hại của gia đình bị hại

Trong các biên bản ghi lời khai và Bản kê chi tiết các khoản yêu cầu bồi thường  – Bl 214 của ông Nhạc và bà Thịnh yêu cầu Mai Thanh Toàn phải có trách nhiệm bồi thường dân sự là 55.500.000 đồng. Căn cứ vào hoàn cảnh thực tế của gia đình Toàn thuộc diện hộ nghèo, hoàn cảnh gia đình rất khó khăn. Ông Mai Danh Dần và bà Nguyễn Thị Tâm là bố mẹ đẻ của Toàn đang phải nuôi hai cháu nội là con của Toàn trong khi bị cáo đang giam giữ. Hơn nữa, bản thân Toàn không lao động, làm việc được chỉ biết đi chăn bò. Chúng tôi rất mong nhận được sự thông cảm, chia sẻ sâu sắc từ gia đình bị hại mà xem xét miễn giảm mức bồi thường hậu quả do hành vi phạm tội của Toàn gây ra. Luật sư cũng kiến nghị với HĐXX căn cứ vào các quy định của pháp luật dân sự, Nghị quyết số 03/2006 của HĐTP TANDTC, Nghị quyết số 326/2016 của UBTVQH ra quyết định giảm mức bồi thường và miễn án phí đối với Toàn.

Về yêu cầu áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh, căn cứ vào khoản 2 Điều 49 BLHS năm 2015, Điều 6 Nghị định số 64/2011/NĐCP ngày 28/7/2011 của Chính Phủ và văn bản số 108 ngày 30/01/2018 của Viện Pháp y tâm thần trung ương có nội dung: “Hiện tại bị can cần được điều trị bệnh”. Chúng tôi đề nghị HĐXX sau khi ra bản án xem xét áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh đối với Mai Thanh Toàn.

5. Đề nghị của luật sư:

Từ những nhận định, phân tích trên kết luận: Trong vụ án này bị cáo Mai Thanh Toàn phạm tội “Giết người” trong trường hợp phạm tội chưa đạt và không “có tính chất côn đồ” như cáo trạng của VKSND TP. Hà Nội cáo buộc. Vì vậy, Luật sư đề nghị HĐXX xem xét toàn bộ nội dung vụ án một khách quan, toàn diện cùng những phân tích, đánh giá trên của chúng tôi để ra những phán quyết công tâm. Yêu cầu của chúng tôi cụ thể như sau:

Đề nghị HĐXX áp dụng: điểm d khoản 1 Điều 3; Điều 15; điểm b, điểm s, điểm q khoản 1 Điều 51, khoản 2 Điều 51; khoản 1, khoản 2 Điều 54 BLHS 2015; khoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 41/2017 ngày 20/6/2017 của  Quốc Hội về việc thi hành BLHS 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017 áp dụng cho Mai Thanh Toàn được giảm hình phạt thấp nhất nếu có thể.

Chúng tôi tin tưởng rằng HĐXX sẽ ra một bản án công minh, đúng pháp luật!

Xin chân thành cảm ơn HĐXX đã lắng nghe!

Luật sư bào chữa:  Nguyễn Trung Tiệp